فقط عاشقان شرلوک هولمز بخوانند!
در این یادداشت، حقایقی را درباره این شخصیت مرموز و دوست‌داشتنی می‌خوانید که احتمالًا با دیدن فیلم‌ها یا کتاب‌ها از آن بی‌خبر بوده‌اید.
۱. الهام از ادگار آلن پو، یک گام جلوتر از او
هرچند که اولین کارآگاه تخیلی در داستانی از ادگار آلن پو با عنوان شوالیه سی آگوست دوپَن
و پس از آن در داستان آقای لکوک نوشته امیل گابوردیو خلق شده بودند، شرلوک هولمز، شاهکار آرتور کانن دویل، اثر منحصربه‌فردی را در اذهان عمومی به‌جا گذاشت و به ماندگارترین شخصیت داستان‌های جنایی و معمایی تبدیل شد.
۲. آیا شرلوک هولمز وجود خارجی داشت؟
خیر اما شخصیت هولمز از یک مدرس پزشکی و جراحی اسکاتلندی در دانشگاه ادینبورو در قرن ۱۹ به نام دکتر جوزف بِل الهام گرفته شده است. توانایی شگرف هولمز در جمع‌آوری شواهد براساس مشاهده دقیق و استدلال قیاسی با روش تشخیص بیماری دکتر بل شباهت داشته.
نگرش هولمز در روش خود این‌طور است که می‌گوید: «وقتی ناممکن‌ها را کنار بگذارید هرچه باقی می‌ماند، هرچند نامحتمل، باید حقیقت باشد.»
۳. هولمز پیشرو در علم پزشکی قانونی
روش‌های تشخیصی هولمز طلایه‌دار فنون علمی در امور جنایی است که تا سال‌ها پس از انتشار آثار کانن دویل از سوی نیروهای پلیس در امریکا و بریتانیا رسمیت نیافته بودند.
هولمز ارزش انگشت‌نگاری را به‌خوبی می‌دانست. اولین پرونده‌ای که در آن به اثر انگشت به‌عنوان نشانه‌ای برای تشخیص مجرمین اشاره شد داستان نشانه چهارم در سال ۱۸۹۰ بود. حال آنکه اسکاتلندیارد، تا قبل از ۱۹۰۱، از انگشت‌نگاری استفاده نمی‌کرد.
جالب‌تر آنکه کانن دویل با هر دو شیوه مهم و مرسوم پزشکی قانونی در آن ایام یعنی انگشت‌نگاری و انسان‌سنجی (آنتروپومتری) آشنایی داشت ولی اولی را برای استفاده هولمز انتخاب کرد؛ چون به‌درستی تشخیص داده بود که انگشت‌نگاری آینده علمی بهتری دارد.
در روش هوشمندانه دیگری، هولمز در اسناد و نامه‌‌هایی که با ماشین تحریر نوشته شده بودند به نشانه‌‌هایی برای یافتن ویژگی‌های منحصربه‌فرد نویسنده آن‌ها دست می‌یافت. سال‌ها بعد از خلق این داستان‌ها، پلیس فدرال امریکا این روش را به‌کار گرفت. در این مورد هم هولمز پیشگام بود.
یکی دیگر از موارد پیشرو بودن هولمز در تحقیقات قانونی دنبال‌کردن دقیق ردپاها بر روی سطوح گوناگونی مثل شن، خاک، برف، فرش، گل‌ولای، خون، خاکستر و حتی پرده اتاق بود. علاوه بر این‌ها هولمز اولین کسی بود که از سگ‌ها برای کشف جرم کمک گرفت. همچنین قدرت او در رمزگشایی از کدهای پیچیده شگفت‌انگیز است.
۴. واتسون عزیز و شرلوک شلخته و معتاد
حضور دکتر جان اچ. واتسون در نقش همراه و دستیار شرلوک هولمز درک پیچیدگی‌های روش هولمز را برای ما آسان‌تر می‌کند. با اینکه خود هولمز توانمندی خود را امری بدیهی و ساده می‌داند، عبارت «ساده است واتسون عزیزم» هرگز در نوشته‌های کانن دویل نیامده است.
روایت‌های واتسون از هولمز او را شخصیتی پیچیده و دمدمی‌مزاج توصیف می‌کند که با وجود داشتن عادت‌های ثابت، اغلب نامرتب و شلخته است. حمله‌های اختلال شیدایی و افسردگی در هولمز سبب شده بود که پیپ بکشد، ویولون بنوازد و البته گاهی هم از کوکائین مدد بگیرد.
در مجموعه تلویزیونی مدرن و امروزی شرلوک هولمز ساخته شبکه BBC، مارتین فریمن در نقش دکتر واتسون روایت‌های خود را در وبلاگش می‌نویسد!
۵. نویسنده قهرمان خود را کشت!
کانن دویل، در سال ۱۸۹۳ با انتشار داستان ماجرای مشکل نهایی، نارضایتی خود را از هولمز اعلام کرد و به‌این‌ترتیب داستان را این‌طور پایان داد که هولمز حین درگیری با دشمن دیرینه‌اش پروفسور موریارتی، از لبه پرتگاهی در آبشار رایکن‌باخ سوئیس سقوط کرد و مرد.
این پایان تلخ موجب اعتراض گسترده مردمی شد. دسته‌های مردان عزادار سیاه‌پوش به راه افتاد؛ خانواده سلطنتی انگلستان مضطرب شد و بیش از ۲۰ هزار خواننده مجله عامه‌پسند استرند، که داستان‌های هولمز در آن چاپ می‌شد، اشتراک خود را لغو کردند.
کانن دویل در پاسخ به تقاضای عمومی، هولمز را در داستان ماجرای خانه خالی، از مجموعه بازگشت شرلوک هولمز در سال ۱۹۰۳ به زندگی بازگرداند.
۶. شرلوک هولمزها!
ویلیام ژیلت هنرپیشه، نمایش‌نامه‌نویس و مخترع امریکایی نخستین بازیگر نقش هولمز بود. او یکی از اعضای مؤسس انجمن شرلوک هولمز نیویورک بود. بعد از او بازل راث‌بون، پیتر کاشینگ، جرمی برت (همان شرلوک قدبلند با صورت جدی و استخوانی، بینی عقابی و گوش‌های بزرگ با صداپیشگی مرحوم بهرام زند)، رابرت داونی، بندیکت کامبربچ (نقش‌آفرین محبوب شرلوک مدرن) و جانی لی میلر ایفاگران نقش هولمز در اقتباس‌های متعدد از کتاب کانن دویل بوده‌اند.
7. اشیاء نمادین هولمز، دور از چشم آقای نویسنده
جالب است بدانیم به پیپ بلند ساخته‌شده از کف دریا و کلاه شکاری هولمز، که به‌عنوان نماد وی معروف شده‌اند، اصلاً در آثار مکتوب کانن دویل اشاره نشده است. گفته می‌شود ویلیام ژیلت پیپ خمیده دسته‌بلند را برای این انتخاب کرده بود که در طول اجرای طولانی نقش خود بتواند آن را راحت‌تر با فک‌اش نگه دارد.
۸. شرلوکی‌ها، هولمزی‌ها؛ هواداران جدی کارآگاه خیالی
شیفتگان هولمز که با نام شرلوکی‌ها یا هولمزی‌ها[1] شناخته می‌شوند اغلب انجمن‌های بین‌المللی را برای پاسداشت کارآگاه خبره و محبوبشان تأسیس کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین این انجمن‌ها، که از سال ۱۹۳۶ شکل گرفته و فقط با دعوت‌نامه عضو می‌‌پذیرد، انجمن ارتش بی‌سامان خیابان بیکر[2]-یادآور خیابان‌‌خواب‌های ولگرد خیابان بیکر است که در استخدام هولمز بودند و برای او خبرچینی می‌کردند. به‌جز آن، انجمن شرلوک هولمز لندن است که در ۱۹۵۱ تأسیس شد و عضویت در آن آزاد است. بعدها مجله شرلوک هولمز که اعضای آن از میان انجمن لندن بودند منتشر شد و نویسندگانی چون دوروتی ال.سایزر در آن قلم می‌زدند.
۹. آیا فصل پنجم سریال شرلوک هولمز واقعاً در راه است؟
مجموعه تلویزیونی شرلوک هولمز ساخته شبکه BBC به کارگردانی استیون مافت و مارک گیتیس ساخته شد و از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ چهار فصل و یک قسمت ویژه در ژانویه ۲۰۱۶ از آن پخش شده است. این مجموعه با فیلم‌نامه قدرتمند و بازی درخشان بندیکت کامبربچ و مارتین فری‌‌مَن و اقتباس امروزی از شخصیت شرلوک هولمز به محبوب‌ترین سری اقتباسی از آثار کانن دویل تبدیل شده است. حضور موریارتی جوان با انواع ترفند‌ها و طرح‌های پلیدش علیه هولمز، ظهور پررنگ مایکرافت، برادر باهوش‌تر هولمز و حتی رونمایی از بقیه اعضای خانواده به‌ویژه شخصیت استثنایی و شرور خواهر بزرگترش، یوروس از ویژگی‌های این مجموعه است.
مدتی است شایعات از ساخته‌شدن فصل پنجم این مجموعه آن هم پس از وقفه‌ای پنج‌ساله خبر می‌دهند. هنوز هیچ منبع رسمی این خبر را تأیید نکرده و خود عوامل فیلم هم جواب‌های مبهم می‌دهند اما روایت‌ها و نقل‌قول‌های جالبی از گوشه‌وکنار در برخی رسانه‌ها منتشر می‌شود. ازجمله اینکه کریس جورجیو، صاحب یک ساندویچ‌فروشی در همسایگی آپارتمان221b خیابان بیکر و لوکیشن فیلم‌برداری این مجموعه، چند وقت پیش گفته بود: «احتمالاً من نباید این را بگویم ولی شنیده‌ام که می‌خواهند برگردند و فصل پنجم را بسازند.»
البته بعضی‌ها هم می‌گویند به‌احتمال زیاد، جورجیو قبلاً این جمله را از کارگردان این اثر، استیون مافت، شنیده است.
درهرصورت ما هم منتظریم که سری جدید با داستان‌های جذاب و سرگرم‌کننده از راه برسند.
شما چطور؟
[1] Sherlockians or Holmesians
[2] Baker Street Irregulars